İlim öğretmekle ilgili hadisler

Yemen’e gönderdiği Muâz’ a hitaben, Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuşlardı:

«Senin yüzünden Allahu Teâlâ'nın bir kişiyi hidayete erdirmesi, senin için bütün varlığı ile dünyâdan hayırlıdır.» (1)

«İnsanlara öğretmek için ilimden bir mes’ele öğrenen kimseye, yetmiş sıddîk sevâbı verilir.» (2)

İsâ Aleyhisselâm da şöyle buyurmuştur:

«Kim ki öğrenir, öğrendiği ile amel eder ve öğretirse, semâvatta [göklerde] tazimle anılır.»


«Kıyâmet günü, Allahu Teâlâ âbid ve mücâhidlere:

— Girin cennete der.

Âlimler :

— Bizim öğretmemiz sayesinde ibâdet ve mücâhede ettiler, deyince Hak Teâlâ :

— Siz benim nezdimde bâzı meleklerim gibisiniz. Şefaat edin; şefâatiniz makbûldür buyurur. Onlar da şefaat edince Cennete girerler.» (3)

Bu şefaat hakkı, her âlime değil, bildiğini öğreten âlimlere mahsûsdur.

«Muhakkak ki, Allahu Teâlâ verdiği ilmi insanlardan çekip almaz. Ancak âlimlerin ölmesiyle ilimler de gider. Hattâ dîn makaamları câhil başların elinde kalır. Kendilerine başvuruldukta yanlış fetvalar vermekle kendileri sapıttıkları gibi insanları da şaşırtırlar.» (4)

«Öğrendiği ilmi saklıyan âlimi, Allahu Teâlâ kıyamet günü, ateşten gem vurmakla cezalandırır.» (5)

«En güzel hediye, hikmetli bir sözü iyice anlayıp, dîn kardeşine anlatmaktır. Bu aynı zamânda bir senelik ibâdete de karşılıktır.» (6)

«Allah’ı hatırlatan ve Allah’a yaklaştıran cihetleriyle, öğreten ve öğrenenden başka, dünyâda her ne varsa mel'ûndur.» (7)

«Muhakkak ki, Allahu Teâlâ, melekleri, yer - gök ehli, hattâ yuvasında karıncalar, suda balıklar, insânlara iyiliği öğretenlere duâ ederler.» (8)

«Duyduğu hasen bir hadîsi, dîn kardeşine duyurandan daha faydalı kimse olamaz.» (9)

«Bir müslümânın hayırlı bir sözü öğrenip öğretmesi ve onunla amel etmesi, bir senelik ibâdetten hayırlıdır.» (10)

«Bir gün Peygamber Efendimiz, biri duâ ile meşgul olan ve diğeri ders okutmakta olan iki topluluk gördü ve duâ edenler için :

— Bunlar Allahu Teâlâ dan istiyorlar. Allah dilerse verir, dilerse vermez, buyurdular. Okutanlar hakkında ise:

— Fakat bunlar öğretiyorlar. Zâten, ben de muallim olarak gönderildim, dediler.» (11) Sonra öğretenlerin meclisine oturdu.

«Allahu Teâlâ’nın benimle gönderdiği ilim ve hidâyet, bol bir yağmur gibidir; döküldüğü toprağın bir kısmı suyu içine alır, bol miktarda ot ve mahsûl yetiştirir. Bir kısmı da sert ve çorak olur, suyu içine almaz, fakat yüzünde tutar; insânlar içmek, sulamak ve ekim bakımından bundan faydalanırlar. Bir kısmı da yalçın ve kaypaktır, suyu içine almadığı gibi yüzünde de tutmaz, yağan yağmur, yüzünden sıyrılıp gider; ne bir şey bitirir, ne de kimseye faydası olur.» (12)

Birinci misâl ile: Öğrendiğiyle amel edene; İkinci misâl ile amel etmeyip başkasına okutana; üçüncü misâl ile de, her ikisinden mahrûm olana, misâl verilmiştir.

«Adem oğlu ölünce amel defteri dürülür. Ancak üç şeyden defterine sevâb yazılır: Bunlardan birisi de, istifâde edüen bilgidir.» (13)

«Hayra delâlet eden, onu yapan gibidir.» (14a)

«Heves edilecek iki kimse var: Birincisi Allahu Teâlâ’nın kendisine verdiği ilimle amel edip başkasına da öğreten; İkincisi de Allah’ın verdiği serveti hayra sarfedendir.» (14b)

«Hazret-i Peygamber: Allahu Teâlâ’nın rahmeti benim vekillerim üzerine olsun, diye buyurmuş. Vekilleriniz kimlerdir? diye sorulunca, sünnetimi yaşatıp Allahu Teâla’nın kullarına öğretenlerdir, cevâbını vermişlerdir.» (15)
(1) İmâm Ahmed, Muaz'dan. Ayrıca Buharı ve Müslim.
(2) Ebû Mansûr ed-Deylemî. İbn Mes’ûd’dan.
(3) Ebu’l-Abbas Ez-Zehebî, İbn Abbas’dan.
(4) Buhârî ve Müslim. Abdullah b. Amr’dan.
(5) Ebû Dâvûd, Tirmizl, İbn Mâce, İbn Hibban ve Hakim, Ebû Hureyre'den,
(6) Taberânî, İbn Abbâs'dan.
(7) Tirmizî ve İbn Mâce, Ebû Hüreyre’den.
(8) Tirmizî, Ebû Umâme’den.
(9) İbn Abdülberr, Mubammed b. el-Mükendir’den.
(10) îbn Mübarek, Zeyd b. Eslem’den.
(11) İbn Mâce, Abdullah b. Ömer'den
(12) Buhari ve Müslim. Ebû Musâ‘dan.
(13) Müslim, Ebû Hüreyre’den.
(14a) Tirmizî, Enes’den.
(14b) Buhârî ve Müslim, îbn Mes'ûd’dan.
(15) îbn Abdiilberr, Hasetı'den. İbn Abdülberr.

Kaynak: İhya-i Ulûm'id-Din (İslâmi İlimlerin Canlandirilmasi), İmam Gazâli, Çeviren: Ahmed Serdaroğlu, Bedir Yayınevi.